نظرم در مورد موسیقی پاپ و رَپ

اینکه هر کسی از چه سبکی از موسیقی خوشش می‌آید، یک "سلیقۀ" شخصی است. سالها به خودم حق می‌دادم – و هنوز هم تا حدودی اینچنین است – که موسیقی رَپ را اصلا موسیقی درست و حسابی نمی‌دانم. موسیقی که در محتوا منفی و بر پایۀ "بی‌قانونی"، "بی‌منطقی" و "بی‌نزاکتی" و در فُرم هم سخت متکی بر همان محتوا، به طوری‌که اصولا فاقد ملودی است.  قبلا به جهت رعایت "ادب" می‌گفتم که این نوع موسیقی‌ها، روضه‌ای است که خود بهتر از آن را سالها بیان کرده‌ام و نیازی به شنیدن نوع سخیف آن را نمی‌بینم و اگر موسیقی برای ایجاد احساس شور و شعف و نشاط و انگیزش است، من در موسیقی پاپی نظیر آنچه در آهنگ‌هایی از معین، امید، پویا، سعید شهروز و سعید شایسته و جدیدی‌ها هم نظیر علی عبدالمالی، پویا بیاتی، مجید یحیایی، عماد طالب‌زاده، پویا سالکی، عمار بیلان، محمد علیزاده، افشین آذری، صالح رضائی، مجید رستمی و ... می‌بینم.

اما آنچه من را برآن داشت این نوشته را بنویسم، وجود گرایشی عجیب در نوجوانان و جوان‌ها (البته بیشتر نوجوان‌ها) به موسیقی رپ است. ابتدا آنچه در یک موسیقی رپ می‌بینیم را برشماریم. در اکثریت قریب به اتفاق آن دسته از موسیقی‌های رپی که به شهرت رسیده‌اند و یا خوانندگان آن مورد اقبال بیشتری از آنهایی که رپ گوش می‌کنند، "فحش"، "بد و بیراه" و "تمسخر باورها و ارزش‌ها" (هر نوع ارزش) و از همه مهم‌تر "عمق عمیق ناامیدی" و "نهایت درماندگی و استیصال" وجود دارد، به طوری‌که هرچقدر بیشتر به گَند کشیدن "سنت"‌های جامعه و ارزش‌ها و هنجارها بر ریتم نشسته باشد، آن آهنگ مورد اقبال بیشتری از سوی طرفداران رَپ قرار می‌گیرد.

آیا نظر من اینست که این موسیقی "محدود" شود؟

اینکه نگفتم "ممنوع" شود، چون اساسا "ممنوعیت" در این حوزه‌ها نه راه است و نه اصلا جواب می‌دهد، بلکه بالعکس بیشتر تهییج می‌کند. اما من پیشنهاد می‌کنم که افرادی که به نوعی الگو و برگزیدگان جامعه هستند، آهنگ‌های مورد علاقۀ خود را بیان کنند. وقتی در یکی از برنامه‌ها یکی از بازیگران از خوانندۀ پاپ مورد علاقۀ خود صحبت می‌کند، این تاثیرگذار است. وقتی بازیکن تیم ورزشی، سیاستمدار، نیروی نظامی، امنیتی تا معلم‌ها و ... بیان کنند که از چه نوع موسیقی‌ای لذت می‌برند این حتماً تاثیرگذار است.

ایجاد فضای مناسبی برای برگزاری کنسرت‌ها و یا تقلید از خوانندگان برای عموم مردم هم می‌تواند به گسترش فضای نشاط جامعه کمک کند.

باید این را بیاموزیم که گسترش چیزهای خوب و مثبت می‌تواند به کمرنگ‌تر شدن چیزهای منفی و بد منجر شود و این به نظرم بهترین راه  در موضوعات فرهنگی و اجتماعی است.

موسیقی پاپ همواره محبوب‌تر است

اینکه موسیقی پاپ با این عنوان نامیده شده به جهت محبوبیت (popular) است. بپذیریم آثاری از معین (شاید اکثریت مطلق آن) و بسیاری از آثار خوانندگانی که آنها را "لس‌آنجلسی" می‌خوانند، ارزشمندتر از فیلم‌های مبتذلی که حتی با بودجه عمومی در داخل کشور ساخته می‌شوند.

اینقدر بسته و دُگم‌بودن در موسیقی، کمکی به جامعۀ ما که نیازمند نشاط است نمی‌کند. ما بایست حداکثر استفاده را از تمامی امکاناتی که نشاط را به جامعه و به خصوص نسل نوجوان که بیشتر نیازمند هستند (به جهت مسیر طولانی‌تری که در پیش دارند) داشته باشیم و این با ایجاد بسترهایی از سوی مدرسه، شهرداری و صدا و سیما و رسانه‌ها برای گسترش هرچه بیشتر موسیقی و بسط آن در جامعه ایجاد می‌شود.

مطمئن باشیم تقلید از خوانندگان – حتی خوانندگانی که سلیقه ما نیستند – در مدارس و سطح جامعه از سوی نوجوانان، بدتر از آنچه امروز نه آسیب‌های پنهان که تاحدودی "علنی" در جامعه وجود دارد نیست.

اینکه انتظار داشته باشیم مردم صبح بیدار شوند، نماز صبح بخوانند بعد ورزش کنند و بعد سر کار بروند و اخلاق را رعایت کنند و در امور مختلف به اسلام عمل کنند و در ماشین نوار قرآن و یا حداقل نوحه و آن هم با صدای محمود کریمی و طاهریان و حدادیان (دیگه از رضا هلالی کوتاه نمی‌آییم!) گوش دهند و نماز جماعت و هیئت و ... تفریح‌شان هم شرکت در برنامه‌های فرهنگی پایگاه بسیج باشد، همینی می‌شود که الان می‌بینیم که بسیجی‌اش نماز نمی‌خواند و دیگر نگوییم چه کارهایی از چه بدتر نمی‌کند!

رهبری در آغاز دورۀ دولت جدید در مراسم تفیذ ریاست‌جمهوری بعد از صحبت‌های حسن روحانی در مورد وجود "سلایق مختلف" در جامعه همین موضوع را مورد تاکید قرار داد، فرصت محدود است و باید به سرعت این اهمیت‌دادن به سلایق مختلف دیده شود.

این فکر که هرچه بیشتر آخوندها دیده شوند، مردم مؤمن‌تر و به اسلام علاقه‌مندتر می‌شوند فکر کنم برای همه معلوم شده باشد باشد چقدر درست است!

پاپ یا رَپ؟

از آنجا که دوست دارم که نمونه‌هایی عینی نیز در این نوشته مورد اشاره قرار دهم، آهنگ پازل از رضا پیشرو که از نظر کسی که رپ زیاد گوش می‌دهد و آهنگ رابطه از کامران مولائی را به عنوان موزیک مورد علاقه خودم که اوج پاپ می‌دانم تا اندازه‌ای مورد تحلیل قرار می‌دهم.

یک چیز در مورد موسیقی – اگر بشود اسم آن را با توجه به نبودن ملودی – به رپ اتلاق کرد، در فُرم خیلی قابل توجه نمی‌توانم چیزی بگویم فقط اینکه شاید صدای برخی خیلی تغییر داده شده باشد تا با توجه به متن منفی آهنگ چیزی بیشتر در شنونده تاثیر بگذارد. اما در مورد آهنگ‌های پاپ، بخش بسیاری به ملودی و تنظیم بر می‌گردد.

بخشی از متن آهنگ پازل از رضا پیشرو:

مردم میخوان همیشه توو اوج ببیننت

اگه دکورت بهم بریزه فحش کشیدن بهت

جز رسیدن به خودت کاری نمیکنی

با همه داداشی میشی ولی چایی نمیخوری

آدم می‌مونه – البته نه از سر اینکه درک نکنی – بلکه بخاطر درهم و برهمی و نداشتن منطق. به نظرم اگر بخواهند افراد درون‌گرا و منطقی را مورد اذیت سمعی قرار داد، چیزی بهتر از آهنگ‌های رپ وجود ندارد. واقعا "مردم دوست دارند تو رو تو اوج ببینن" از نظر یک رپ؟ بعد هم وقتی دکور و یا سقوطی اتفاق افتاد تو را سرزنش کنن؟

خب من که بهترش را می‌توانم بگویم اگر بخواهم منفی باشم:

مردم دوست دارن تو پایین باشی، وقتی بری بالا یهویی با سر زمین بخوری

حرف زیاد می‌زنن دوستت دارم و فدایی داری، دری ‌بری همش، به خودت می‌گیری

یا آهنگ پلیس از سپهر خلسه که به نوعی می‌خواهد تصویر بکشد اینکه پلیس چطور با رشوه چشمش را بر روی آنچه خودش برای برخورد با آن ماموریت دارد می‌بندد و یاد آن جوک که دو بچه در مدرسه از شغل پدران‌شان صحبت می‌کردند یکی گفت پدر من قانون می‌گذارد برای مملکت، کارش خیلی مهم است، اون یکی گفت که پدر من شغلش بالاتر است، راحت قانونی که وضع می‌شود را نادیده می‌گیرد.

اما برویم سراغ عشق موسیقی من.

آهنگ رابطه از کامران مولائی:

در بخشی از این آهنگ اینچنین است:

هنوز فکر می‌کنم بهت، باور نمی‌کنم دیگه ندارمت

چطور دل بکنم ازت، هرجای زندگیم تنها تویی فقط

برام دوریت راحت نبود، حس‌ام به رابطه از رو عادت نبود

بزار خودتو جای من، ببین جهنمه دنیا برای من

یک ناله و شیون عاشقانه با معشوق.

مردم همانطور که نسبت به دوستان فرزندان‌شان حساس هستند، بایست نسبت به آنچه خودشان و فرزندان‌شان می‌بینند و می‌شنوند نیز حساس باشند. مطمئنا اگر یک سپاهی از هایده خوشش می‌آید و هنوز گوش می‌دهد، نتیجه تفکرات و تعالیمی که در عقیدتی-سیاسی سپاه و یا در دوران عضویت در بسیج در پایگاه یاد گرفته نیست، او در ماشینی در زمان نوجوانی و کودکی نشسته که راننده‌ای این آهنگ را گوش می‌داده و یا پدر و مادر و بستگان و یا کسانی که در جایگاهی مشابه بوده‌اند، نظیر معلم، مربی و ... چنین بوده‌اند. ما از یکدیگر می‌آموزیم، بیاییم جامعۀ خود را با چیزهای خوبی که داریم و پرورش داده‌ایم آشنا کنیم و از این طریق جامعه و فضایی بهتر برای زندگی خود بسازیم.

پدر و مادرها فیلم‌هایی خوب و ارزشمند، موسیقی‌هایی لااقل غیر منفی را گوش کنند در مورد آن صحبت کنند، البته کار فرهنگی کاری مستمر و غیر شعاری باید باشد تا اثرگذار باشد، اثرش هم دفعی و لحظه‌ای نیست، در درازمدت با آزمایش‌هایی که می‌شود وقتی خلوص بالایش ثابت شود اثر می‌کند.

نترسیم از اینکه معین گوش بدهند، بترسیم از اینکه مجالس عزاداری‌ای که حتی رهبری با ملاحظات فراوانی که دارند "لهو و لعب" خواندند مانند آنچه در مجالس "سیب‌سرخی"، "هلالی" و بعضا محمود کریمی با آن شخصیت ضد هنجاری که از خود به تصویر کشید (هفت تیر کشی در بزرگراه) ارائه می‌دهند. آیا شخصیت معین و امید – که سابقه جبهه هم دارد – برای فرزندان شما خطرناک‌تر است از این مجالس لهو و لعب! تازه مودبانه‌اش و به طرز سربسته‌اش را گفتم.

به امید با نشاط‌تر شدن جامعه‌مان و برگزاری کنسرت‌ها در فضای باز

محمد رضائی